Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław" S.A. powołały „Zespół ds. monitoringu środowiska wodnego po likwidacji kopalni rud cynku i ołowiu „ Olkusz-Pomorzany", w skład, którego wchodzą pracownicy Spółki oraz autorytety naukowe w dziedzinie hydrogeologii i hydrologii z czołowych uczelni krajowych: Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Uniwersytetu Śląskiego oraz Politechniki Krakowskiej.

Zadaniem powołanego Zespołu jest m. in.:

• analiza i interpretacja danych z monitoringu środowiska wodnego,
• prognozowanie z dużym wyprzedzeniem zmian zachodzących w środowisku wodnym podczas zatapiania górotworu,
• doradztwo i nadzór merytoryczny w zakresie hydrogeologii podczas procesu wypełniania się leja depresji kopalni „Olkusz-Pomorzany",
• opracowanie sprawozdania z monitoringu środowiska.

W skład sieci monitoringu środowiska wodnego zgodnie z zatwierdzonym „Programem monitoringu środowiska wodnego po likwidacji kopalni rud cynku i ołowiu Olkusz-Pomorzany”, wchodzą otwory obserwacyjne - piezometry (22), punkty monitoringowe na ciekach (32) oraz na źródłach (31). Punkty zlokalizowane są w obrębie zasięgu leja depresji wytworzonego przez kopalnię oraz w jego obrzeżeniu. W piezometrach dokonywane są obserwacje położenia poziomu zwierciadła wód podziemnych. W wybranych punktach pobierane są próbki do analiz fizykochemicznych. W zakresie monitoringu cieków powierzchniowych prowadzone są obserwacje natężenia przepływu, a w zakresie źródeł pomiary ich wydajności. Wody ze źródeł oraz cieków powierzchniowych są również monitorowane pod kątem ich składu fizykochemicznego.

Dane uzyskane podczas prac terenowych są prezentowane i analizowane na cyklicznych posiedzeniach „Zespołu ds. monitoringu środowiska wodnego po likwidacji kopalni rud cynku i ołowiu „Olkusz-Pomorzany" odbywających się z częstotliwością 1 x na kwartał.

Po każdym posiedzeniu zespołu będzie sporządzana informacja umieszczana min. na stronie internetowej spółki. Po upływie roku zostanie sporządzony roczny raport z monitoringu środowiska wodnego.

Zespół powołany został zarządzeniem Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego (KRZG). W skład Zespołu wchodzą pracownicy ZGH „Bolesław” S.A. w Bukownie oraz naukowcy ze znanych uczelni polskich (Akademia Górniczo-Hutnicza, Uniwersytet Śląski oraz Politechnika Krakowska). W dniu 18.03.2022 r. odbyło się trzecie posiedzenie Zespołu, na którym przedstawiono i przenalizowano wyniki dotychczasowych badań w zakresie pomiarów hydrogeologicznych w otworach obserwacyjnych, pomiarów przepływów w ciekach powierzchniowych w zasięgu leja depresji kopalni „Olkusz-Pomorzany” oraz jego obrzeżeniu. Przeanalizowano również wyniki badań składu chemicznego prób wody z piezometrów i źródeł.

Aktualnie obserwowany jest wznios zwierciadła wody w rejonie centralnym byłej kopalni przy szybach „Dąbrówka”, „Chrobry” oraz „Bronisław”. W piezometrach zainstalowanych w utworach triasowych następuje powolny wznios zwierciadła wody zgodnie z przewidywaniami zawartymi w Dokumentacji hydrogeologicznej określającej warunki hydrogeologiczne w związku z zakończeniem lub zmianą poziomu odwadniania likwidowanego zakładu górniczego rud cynku i ołowiu Kopalnia „Olkusz-Pomorzany” (Kraków 2019 r.) W kilku piezometrach przy granicach leja depresji nastąpił wznios poziomu zwierciadła wody. Na podstawie pojedynczych serii pomiarowych wykonanych w początkowym etapie zatapiania wyrobisk nie można stwierdzić, że jest on związany wyłącznie z procesem zatapiania kopalni.

Obserwacje z lat ubiegłych pozwalają stwierdzić, że jest on na tym etapie raczej związany z wysokimi opadami w 2021 roku oraz roztopami występującymi na wiosnę każdego roku. Dalsze badania w piezometrach objętych monitoringiem środowiska wodnego pozwolą na określenie tempa i wzniosu zwierciadła w poszczególnych częściach leja depresji oraz pozwolą zaobserwować trendy zmian w położeniu zwierciadła wody. Zespół zapoznał się z wynikami pomiarów przepływu w ciekach powierzchniowych. W głównych rzekach rejonu Białej Przemszy i Sztole z powodu wyłączenia systemu odwadniania kopalni „Olkusz-Pomorzany”, a tym samym zakończenia ich nienaturalnego zasilania nastąpiło zmniejszenie przepływów. Próby wody pobrane z piezometrów oraz z cieków i źródeł wykazały stabilność składu chemicznego w okresie od wyłączenia pomp głównego odwadniania. Dalsze badania i pomiary będą niezbędne do interpretacji procesów zachodzących podczas całego procesu likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany” i do ewentualnego weryfikowania prognozy skutków tej likwidacji. Następne posiedzenie zespołu zaplanowane jest na czerwiec 2022 roku.

W dniu 20.06.2022 r. odbyło się czwarte posiedzenie Zespołu, na którym przedstawiono i przenalizowano wyniki dotychczasowych badań w zakresie pomiarów hydrogeologicznych w otworach obserwacyjnych, pomiarów przepływów w ciekach powierzchniowych w zasięgu leja depresji kopalni „Olkusz-Pomorzany” oraz jego obrzeżeniu. Przeanalizowano również wyniki badań składu chemicznego prób wody z piezometrów i źródeł.

Aktualnie obserwowany jest szybszy niż spodziewany wznios zwierciadła wody w rejonie centralnym byłej kopalni przy szybach „Dąbrówka” , „Chrobry” oraz „Bronisław”. Podobny wznios zwierciadła wód podziemnych obserwowany jest w otworach obserwacyjnych w centralnej części leja depresji. W kilku piezometrach przy granicach leja depresji gdzie podczas poprzednich pomiarów stwierdzono wznios poziomu zwierciadła wody, tym razem zaobserwowano stabilizację lub spadek poziomu zwierciadła wód podziemnych. Nowe obserwacje potwierdzają tezę, że powyższe wzniosy były związane z wysokimi opadami w 2021 roku oraz roztopami występującymi na wiosnę każdego roku. Dalsze badania w piezometrach objętych monitoringiem środowiska wodnego pozwolą na określenie tempa i wzniosu zwierciadła w poszczególnych częściach leja depresji oraz pozwolą zaobserwować trendy zmian w położeniu zwierciadła wody. Zespół zapoznał się z wynikami pomiarów przepływu w ciekach powierzchniowych. Na podstawie pomiarów przeprowadzonych w maju stwierdzono, że w głównej rzece regionu Białej Przemszy w Sławkowie przepływ jest stabilny i wynosi ok. 60 m3/min. Podczas analizy wydajności obserwowanych źródeł, stwierdzono stabilność tego parametru. Jedynie wydajność źródła rzeki Sztoły wyraźnie wzrosła, o ok, 30 % w stosunku do poprzednich pomiarów. Badania fizykochemiczne wody na próbach pobranych z piezometrów oraz z cieków i źródeł nie wykazały zmian składu chemicznego w okresie od wyłączenia pomp głównego odwadniania. Dalsze badania i pomiary będą niezbędne do interpretacji procesów zachodzących podczas całego procesu likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany” i do ewentualnego weryfikowania prognozy skutków tej likwidacji. Następne posiedzenie zespołu zaplanowane jest na wrzesień 2022 roku.

W dniu 20.09.2022 r. odbyło się piąte posiedzenie Zespołu, na którym przedstawiono i przenalizowano wyniki dotychczasowych badań w zakresie pomiarów hydrogeologicznych w otworach obserwacyjnych, pomiarów przepływów w ciekach powierzchniowych w zasięgu leja depresji kopalni „Olkusz-Pomorzany” oraz jego obrzeżeniu. Przeanalizowano również wyniki badań składu chemicznego prób wody z piezometrów i źródeł.

Aktualnie w dalszym ciągu zauważalny jest nieznacznie szybszy niż spodziewany wznios zwierciadła wody w rejonie centralnym byłej kopalni przy szybach „Dąbrówka” , „Chrobry” oraz „Bronisław”. Widoczna jest jednak tendencja do spowolnienia podnoszenia się poziomu wód podziemnych. Podobny wznios zwierciadła wód podziemnych obserwowany jest w otworach obserwacyjnych w centralnej części leja depresji. W piezometrach przy granicach leja depresji w części wschodniej oraz południowej ponownie stwierdzono obniżenie poziomu zwierciadła wód podziemnych. W piezometrach objętych monitoringiem przy północno-zachodniej granicy leja depresji stwierdzono natomiast podniesienie poziomu zwierciadła wód podziemnych lub jego stabilizację. Dalsze badania w piezometrach objętych monitoringiem środowiska wodnego pozwolą na określenie tempa i wzniosu zwierciadła w poszczególnych częściach leja depresji oraz pozwolą zaobserwować trendy zmian w położeniu zwierciadła wody. Zespół zapoznał się również z wynikami pomiarów przepływu w ciekach powierzchniowych. Na podstawie pomiarów przeprowadzonych we wrześniu stwierdzono, że w głównej rzece regionu Białej Przemszy w punktach badawczych zlokalizowanych na odcinku od Chrząstowic do Sławkowa przepływy uległy nieznacznym wzrostom co mogło być spowodowane opadami atmosferycznymi. W Sławkowie odnotowano natomiast spadek przepływu o ok. 30 %, aktualnie wynosi ok. 45 m3/min. Podczas analizy wydajności obserwowanych źródeł, stwierdzono stabilność tego parametru. Wydajność źródła rzeki Sztoły utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 3 m3/min. Badania fizykochemiczne wody na próbach pobranych z piezometrów i źródeł nie wykazały znaczących zmian składu chemicznego w stosunku do poprzednich badań. Dalsze badania i pomiary będą niezbędne do interpretacji procesów zachodzących podczas całego procesu likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany” i do ewentualnego weryfikowania prognozy skutków tej likwidacji. Następne posiedzenie zespołu zaplanowane jest na grudzień 2022 roku.

W dniu 13.12.2022 r. odbyło się szóste posiedzenie w/w Zespołu, na którym przedstawiono i przenalizowano najnowsze wyniki dotychczasowych badań w zakresie pomiarów hydrogeologicznych w otworach obserwacyjnych, pomiarów przepływów w ciekach powierzchniowych w zasięgu wypełniającego się leja depresji kopalni „Olkusz-Pomorzany” oraz jego obrzeżeniu. Przeanalizowano również wyniki badań składu chemicznego prób wody z piezometrów i źródeł. W analizach wykorzystano również informacje dotyczące wielkości opadów atmosferycznych z punktów monitoringowych IMGW zlokalizowanych w rejonie działalności byłej kopalni.

Na podstawie przeprowadzonej kolejnej serii pomiarowej stwierdzono, że zauważalny jest szybszy niż przewidywany wznios zwierciadła wody w rejonie centralnym byłej kopalni przy szybach „Dąbrówka” , „Chrobry” oraz „Bronisław”, z widoczną tendencją do spowolnienia podnoszenia się poziomu wód podziemnych. Podobny wznios zwierciadła wód podziemnych obserwowany jest w otworach obserwacyjnych w centralnej części leja depresji (centralny rejon byłej kopalni nie pokrywa się z centrum leja depresji). W piezometrach poziomu jurajskiego jak i triasowego przy granicach leja depresji w części wschodniej oraz południowej stwierdza się tendencję do obniżania poziomu zwierciadła wód podziemnych. Obniżenie wód podziemnych w piezometrach jurajskich jest najprawdopodobniej wynikiem panującej suszy hydrologicznej, i niewielkiej ilości opadów atmosferycznych w ubiegłych miesiącach. Piezometry objęte monitoringiem przy północno-zachodniej granicy byłego leja depresji wykazują dalszą tendencję do wzrostu położenia poziomu zwierciadła wód podziemnych lub jego stabilizację. Dalsze badania w piezometrach objętych monitoringiem środowiska wodnego pozwolą na określenie tempa i wzniosu zwierciadła w poszczególnych częściach leja depresji oraz pozwolą zaobserwować trendy zmian w położeniu zwierciadła wody.

Zespół zapoznał się również z wynikami pomiarów przepływu w ciekach powierzchniowych. Na podstawie pomiarów wykonanych w październiku i listopadzie, w większości punktów pomiarowych stwierdzono spadki wielkości przepływu. W głównej rzece regionu Białej Przemszy w punktach badawczych zlokalizowanych na odcinku od Chrząstowic do Sławkowa przepływy uległy spadkom od ok. 25 do 40%. W Sławkowie przepływ aktualnie wynosi ok. 22,3 m3/min co oznacza spadek o ok. 40%.

Podczas analizy wydajności źródeł obserwowanych w ramach monitoringu, stwierdzono stabilność tego parametru. Wydajność źródła rzeki Sztoły w dalszym ciągu utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 3 m3/min.

Badania fizykochemiczne wody na próbach pobranych ze źródeł nie wykazały znaczących zmian składu chemicznego w stosunku do poprzednich badań.

Badania wód w piezometrach również wykazują stabilność składu chemicznego. Jedynie w piezometrze jurajskim KP-42 na północy poza granicą byłego leja depresji stwierdzono podwyższone zawartości chlorków, sodu oraz wapnia co może być efektem dopływu ścieków bytowych.

Analizie poddane zostały również wyniki badań wód pompowanych szybem Chrobry. W okresie od września do grudnia 2022 r. stwierdzono spadek zawartości metali (żelaza i cynku) o ok. 40 % i spadek zawartości siarczanów o ok. 30%.

Dalsze badania i pomiary będą niezbędne do interpretacji procesów zachodzących podczas całego procesu likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany” i do ewentualnego weryfikowania prognozy skutków tej likwidacji. Następne posiedzenie zespołu zaplanowane jest na marzec 2022 roku. Do kolejnego posiedzenia zostanie przygotowany raport podsumowujący prowadzone prace w ciągu ostatniego roku od czasu wyłączenia systemu odwadniania kopalni rud cynku i ołowiu „Olkusz-Pomorzany”.

Komunikat został opracowany przez Zespół ds. monitoringu środowiska wodnego.